Focusgroep Luchtkwaliteit

Het RIVM verwacht dat het grootste deel van het land in de toekomst schoner wordt doch voorspelt dat Rotterdam dan ook de geldende norm zal overschrijden. Bewoners van Rotterdam zijn daar niet blij mee en willen bijdragen aan een snellere verbetering in hun straten. Ze zijn overtuigd dat door het blijven inzetten op schone lucht in versneld tempo tot verbetering kan leiden.

De Focusgroep Luchtkwaliteit blijft alle ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend volgen en ze gebruikt de lokale empirische gegevens en ervaringdeskundigheid van bewoners om de gemeentelijke besluiten en wetgeving voortvarend en creatief te doen toepassen.

De groep zet zich in om bewonersinformatie te verzamelen, knelpunten te signaleren en er aandacht voor te vragen bij de verantwoordelijke instantie en de gemeentelijke politiek. Bewoners van het centrum kunnen initiatieven ontplooien die tot luchtverbetering in hun straten, plantsoenen en pleinen zullen leiden. Ze maken daarbij gebruik van de kennis en relaties van de focusgroep, het bestuur en sympathisanten.

De Focusgroep Luchtkwaliteit steunt bewonersinitiatieven om de stad duurzamer te maken, te vergroenen en verkeersluw te maken. Bewoners die de doelstellingen van de focusgroep onderschrijven kunnen er deel van uitmaken of helpen met een financiële bijdrage via informatie over donaties. Hieronder vindt u informatie over de huidige situatie en toekomstige ontwikkelingen.

Vracht en Personen Verkeer

In Rotterdam en regio is grootschalige industrie gevestigd. Die is verantwoordelijk voor de ongezonde lucht. Vanuit alle richtingen lopen er grote rijkswegen naar de stad die aangesloten zijn op de ringweg. De bekende “Rotterdamse Ruit” is met zijn lengte van 41 km de langste en drukste ringweg van Nederland met 6 knooppunten en 15 afritten. Op de ringweg staan regelmatig files die worden veroorzaakt door de grote drukte van Rotterdam en omgeving waarmee de uitstoot van schadelijke gassen en roet het woonmilieu negatief beïnvloedt.

In het centrum maakt het vracht en- personenverkeer dag en nacht gebruik van een aantal tracés, vierbaans verbindingstraten die het noorden met het zuiden en het westen met het oosten van de stad verbinden. Daar is de luchtkwaliteit onvoldoende. Met haar grote winkelcentrumgebied trekt de stad winkelend publiek aan, wat regelmatig tot urenlange filevorming in het hart van de stad leidt.

Door de financiële voordelen van de haven en het doorgaand verkeer is vanuit het landelijke en stedelijk bestuur weinig aandacht voor de luchtproblematiek geweest. Na de Europese aanscherpingnormen en het verschijnen van een aantal rapporten van o.a. de Landelijke Meetnet Luchtkwaliteit (RIVM) en Milieudefensie en een rechtsgeding werden maatregelen ondernomen om het uitstoot te verminderen. Duidelijk werd dat Rotterdammers de meest vervuilde lucht van Nederland hebben met de grootste hoeveelheid fijnstof in de lucht. Sinds 2013 is die hoeveelheid zelfs stijgende vanwege een aantal maatregelen. Op het gebied van stikstofdioxide in de lucht is Rotterdam ook koploper vanwege de industrie en het verkeer. Een van de maatregelen was om een 80 km zone rondom de stad te introduceren. Die werd ingesteld na de protesten van bewoners.

Er werden een aantal P+R terreinen dichtbij metrostations aangelegd waar veelal gratis geparkeerd kon worden mits met de metro of tram naar het centrum van Rotterdam met de OV-Chipkaart gebruik werd gemaakt. Toen begonnen de bewoners van de ‘s Gravendijkwal bijgenaamd “het verkeersriool” met hun protest en ludieke acties om de Maastunnel Traverse te laten overkappen. Het uitwerkte plan, dat sinds 2006 bij de Gemeentewerken ligt, kwam er niet. Wel een vrachtautoverbod op de ’s Gravendijkwal, waarvoor in sommige gevallen ontheffing werd verleend.

In navolging van de acties tegen luchtvervuiling groeide de bewustwording bij de bewoners en werd de luchtvervuiling in het centrum door de bewoners verder aangekaart. Ter sprake kwamen de files en de vervuiling van de Coolsingel, Blaak, Westblaak, Weena, Karel Doormanstraat, Westzeedijk en Vasteland. Daarop volgde het instellen van de “Milieuzone” door de gemeente met het rijverbod voor bepaalde typen vracht- en personen auto’s in een groot deel van het centrum.

Vervuiling moest drastisch en snel verminderd worden. Er moest meer gebeuren. Daarom werd er een pakket aan samenhangende maatregelen aangekondigd, zoals het schoner maken van de bevoorrading van de winkels. Elektrisch rijden werd aangemoedigd door middel van het plaatsen van oplaadpalen in het centrum en het elektrisch busvervoer.

In tegenstelling hiermee werden als gevolg van de onderbezetting goedkopere tarieven ingesteld voor de gemeentelijke garages in het centrum, wat meer verkeer aantrekt. Er kwam een “fietsplan” om het gebruik van de fiets te stimuleren. Reizen per openbaar vervoer werd gepromoot.

Scheepvaart

De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Het havengebied met een lengte van 42 kilometer is één van de belangrijkste kruispunten van de goederenstroom ter wereld. De haven vertegenwoordigt voor bewoners van Rotterdam ook een grote bron van luchtvervuiling. De scheepvaart bleef in de afgelopen decennia buiten de discussies over het milieu. Schepen varen nog steeds grotendeels op zwaar vervuilende stookolie. Dit is het meest verontreinigende transportmiddel, dat zwavel en stikstofoxiden uitstoot langs de Rotterdamse vaarroutes.

Tot voor kort ontbrak het wereldwijd aan regelgeving die de scheepvaartbedrijven dwong om substantiële aanpassingen aan scheepsmotoren te doen. In het Engelse Kanaal en langs de kusten van de Noord- en Oostzee golden wel strengere normen waarbij het zwavelgehalte van scheepsbrandstof niet hoger mag zijn dan 0,10%. Deze normen moeten er voor zorgen dat in 2020 deze uitstoot tot 0,50% is gedaald ten opzichte van de huidige 3,50%.

Recentelijk heeft de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) milieuregels opgesteld. Door het bouwen van schepen die op vloeibaar gas (LNG) varen, zullen er vanaf 2021 schonere schepen worden opgeleverd.

In Rotterdam is het eerste op gas varende zeeschip gebunkerd met vloeibaar aardgas (LNG). Shell is in onderhandeling met grote internationale reders om veerboten en grote zeeschepen op LNG te laten varen. De eerste schepen worden nu gebouwd. Rotterdam geeft flinke kortingen op het havengeld als schepen op LNG varen en investeert samen met Shell in de infrastructuur om LNG tanken te vergemakkelijken. Voor schone binnenvaartschepen geldt een korting op het basistarief van het binnenhavengeld. LNG-schepen met een geldig Green Award Certificaat komen in aanmerking voor een korting van 15 tot 30 procent.

Tegenstrijdige belangen blijven een rol spelen. Ook de grote cruiseschepen zorgen voor veel zware vervuiling. Ook als een schip ligt aangemeerd in de haven stoot het vervuilende stoffen uit. Er moet immers voor duizenden mensen aan boord elektriciteit worden opgewekt. De haven van Rotterdam heeft de ambitie om de meest duurzame haven ter wereld te zijn maar is afhankelijk van de rest van Europa en de wereld.

Industrie

In Rotterdam en omgeving is veel vervuilende industrie gevestigd die energie gebruikt en schadelijke gassen uitstoot. Deze industrie speelt ook een grote rol in de vervuiling van water, bodem en lucht en beïnvloedt daarmee in grote mate de klimaatverandering en verstoring van het ecosysteem. De industrie draagt bij aan de aantasting van de ozonlaag, verspreiding van gevaarlijke stoffen, verzuring van de bodem en aanmaak van broeikasgassen.

De emissies door de industrie (inclusief raffinaderijen) zijn in de periode 1990-2015 aanzienlijk afgenomen door sluiting van vervuilende bedrijven en toegepaste innovatietechnieken, maar vooral in de Rotterdamse haven is de impact voor bewoners nog steeds groot. De bestaande industrie heeft een belangrijk aandeel in de totale emissie.

Industrie is in Rotterdam een groeiende sector waarvan de belangen zwaar wegen. Energiebesparing en hergebruik worden gestimuleerd, maar zulke maatregelen zijn onvoldoende. Een overgang naar duurzame energie wordt door subsidies gestimuleerd.

Emissie Horecaondernemingen

De ontwikkeling van de stad waarin het aantrekken van bewoners en bezoekers een van de belangrijkste speerpunten is, heeft veel horecaondernemingen doen vestigen in het centrum van de stad. De ondernemingen in het centrum zijn hoofdzakelijk georiënteerd op het bereiden van fastfood waarbij grillen en bakken de voornaamste kooktechnieken zijn. Deze zorgen voor dagelijkse productie en uitstoot van rook- en geuruitstoot(emissie) waarin schadelijke stoffen zich bevinden.

Het komt regelmatig voor dat bewoners van woningen die in de nabijheid van een horecazaak zijn gelegen klagen over geuroverlast. Dit vormt een belasting op de woon- en leefomgeving en brengen gezondheidsrisico’s met zich mee. Geurhinder kan leiden tot lichamelijke klachten zoals verstoorde ademhaling en hartslag, hoofdpijn en misselijkheid. De geur kan psychische klachten veroorzaken en structurele onvrede over woon- en leefklimaat veroorzaken met vermindering van activiteiten buitenshuis.

Bij geur van horecaondernemingen gaat het om bedrijfsmatige geuremissie die zich via de lucht verspreidt en veroorzaakt geurbelasting op de woon- en leefomgeving. Onder geurbelasting (of ‘immissie’), die op een geurgevoelig object zoals een woning ‘terecht’ komt. Deze hoeveelheid kan worden gemeten of berekend.

Dit verschijnsel doet zich vooral voor in oude panden die niet geschikt zijn en/of niet geschikt gemaakt kunnen worden voor dergelijke horecaondernemingen. Individuele bewoners en bewonersorganisaties hebben dit probleem ingebracht in de discussie over de ontwikkeling van de stad. Er zijn voorstellen gemaakt om in de nieuwbouw architectonische oplossingen toe te passen om ruimte te maken voor het installeren van adequate filters en emissie-installaties. Voor deze vorm van luchtverontreiniging wordt door het stedelijk bestuur weinig aandacht getoond.

Sigarettenrook, Vuurkorven, Kachels, Openhaarden

Als gevolg van het rookverbod in de horecagelegenheden en het gemeentelijke terrassenbeleid is het roken verplaatst naar de caféterrassen en die van shisha lounges. Met andere woorden: verplaatst naar de openbare ruimte. Het denkbeeld dat de rook vervliegt klopt niet. Binnen een afstand van negen meter rookt een niet roker passief mee, omdat 85 % van de rook van een sigaret direct in de omgeving komt (de zijstroom genoemd). Daarnaast komt 15% via de longen van de roker in de omgeving terecht (de hoofdstroom genaamd).

Door het grote aantal gerookte sigaretten in de buitenruimte ontstaan er in woongebieden concentraties schadelijke stoffen. Vooral in het centrum, waar de horecaconcentraties zich bevinden. Omwonenden ervaren geur – en rook overlast en lopen verhoogt risico lopen op longkanker, hart- en vaatziektes en astma aanvallen en bronchitis. Meldingen van bewoners over de overlast zijn bekend. Voor zo ver wij op de hoogte zijn, zijn op dit gebied in Rotterdam geen onderzoeken gedaan.

Dat geldt ook voor de vuurkorven en hout(kool) kachels die op de terrassen geplaatst worden en waarvan de hinder die ondervonden wordt in de vorm van prikkende of tranende ogen en geïrriteerde luchtwegen, een verhoogd risico op longaandoeningen. Houtrook bevat kankerverwekkende rook met veel schadelijke stoffen, waaronder fijnstof. Een houtkachel is genoeg om een gebied van 200m² te verontreinigen.

Stedelijk Vuurwerk

Vuurwerk hoort bij veel mensen bij oud en nieuw en andere festiviteiten. In de Rotterdamse multiculturele samenleving wordt meerdere keren per jaar bij verschillende gelegenheden vuurwerk afgestoken. Dat zorgt wel voor grote lucht-, bodem- en watervervuiling. De zware metalen, barium, koper, antimoon, titanium en strontium en een aantal andere stoffen, die schadelijk zijn voor mensen en dieren worden de lucht ingeblazen om zich daarna voor 90% te verspreiden in de directe omgeving. De eerste twee uur van het nieuwe jaar is de concentratie fijnstof 40 keer zo hoog als normaal. Bij gebrek aan wind ontstaat dichte smog. Deze wordt met het rode alarm aangeduid.

Bewoners en bezoekers van de stad doen mee met het afsteken van vuurwerk en daarmee aan de vervuiling. Daaraan storen veel bewoners zich aan. De laatste jaren hebben milieuorganisatie en artsen aandacht gevestigd op de schadelijke effecten. In de planning van de aanpak van milieuvervuiling is het effect van vuurwerk in het beleid opgenomen. De stad heeft vuurwerkvrije zones ingesteld. Het jaarwisselingfeest dat door de gemeente wordt georganiseerd langs de Maasoevers wordt uitgevoerd door professionele vuurwerkshows, waarmee de vervuiling enigszins is verminderd.

Gelet op de gezondheid van de bevolking en het streven naar duurzaamheid is op initiatief van GroenLinks een meldpunt gecreëerd, waar men overlast kan melden. Vergaande maatregelen treffen zou een verbod op vuurwerk door particulieren en bedrijven kunnen betekenen.
Milieuklachten kunnen 24 uur per dag gemeld worden via de meldkamer van de DCMR, Milieudienst Rijmond telefoonnummer 0888-333-555 en via meldformulier
De website van de dienst www.dcmr.nl Hier is alle informatie over de dienst te vinden.

Resultaat genomen maatregelen

Het Rijk en de Gemeente hebben maatregelen genomen om de Rotterdamse lucht te verbeteren, maar die hebben nog te weinig resultaat opgeleverd. De ambitie van de gemeente Rotterdam was gesteld op 40% afname van verkeer afkomstige roetuitstoot in 2018. Bewoners zijn van mening dat deze ambitie niet gehaald zal worden en dat er aanvullende maatregelen genomen kunnen en moeten worden zoals de overkapping van de ’s Gravendijkwal. Ook kunnen stimulerende maatregelen genomen worden t.b.v. schonere scheepvaart en industrie.

De toestroom van verkeer is amper verminderd. Per dag rijden 500.000 (vracht)auto’s via 27 wegen de milieuzone in of uit en zorgen voor 60% van de vervuiling. Met het aantrekken van de economie en de ambitie om meer bewoners naar het centrum van de stad te trekken zal het verkeer alleen toenemen.

Gezien de schandalen met de voor zover bekend Duitse en Franse autofabrikanten rijden er dieselauto’s die niet aan de moderne normering voldoen. Er moet adequate Europese wetgeving komen en er moeten maatregelen genomen worden tegen de autofabrikanten die de wet overtreden.

De herziening van de Europese regels voor de periode 2021 – 2030 houdt in dat volgens het emissiehandelssysteem bedrijven rechten moeten kopen om CO² te mogen uitstoten. Door het subsidiesysteem en een bescherming tegen internationale concurrentie, waarvan de vraag is of die bestaat, heeft de sector miljarden euro’s verdiend. Meer bedrijfssectoren kunnen straks gratis CO²-rechten krijgen. Daarnaast krijgen bedrijven ook nog eens 10 miljard extra compensatie voor stijgende energieprijzen. Grote vervuilers als staal en kunstmest krijgen vanaf 2021 nog meer bescherming dan nu al het geval is.

Aanscherping van het ambitieniveau is daarom noodzakelijk. Emissie moet geen ruilhandel zijn. Er moeten daadwerkelijk maatregelen genomen worden voor de plekken waar de emissie ontstaat. Rotterdam voldoet nog niet overal aan de Europese richtlijnen voor luchtkwaliteit. Dat zorgt voor gezondheidsklachten, mindere kwaliteit van leven, en zelfs een lagere levensverwachting. Dat ligt vooral aan de uitstoot van Stikstofdioxide (NO²) en roet (EC). Stikstofdioxide is een gas dat klachten veroorzaakt aan de luchtwegen. Roetdeeltjes zijn zo klein dat ze zelfs in de bloedvaten worden opgenomen en dan gezondheidsschade toebrengen. Het gevolg is dat Rotterdammers gemiddeld ruim een jaar korter leven. Ook hebben zij meer last van ziektes die door de vervuilde lucht worden veroorzaakt. Denk dan aan luchtweginfecties, hart- en vaatziekte, maar ook longziektes.

Simpele maatregelen, zoals stoppen met onnodig veelvuldig stationair laten draaien van voertuigen in het centrum, zouden bijdragen aan een schonere lucht.

Meer Informatie

Meer informatie is te vinden via de publicaties in gezondelucht.nl
Innovatie: Smog-vrije ring en manchetknop van Daan Roosegaarde
Koersnota Lucht
Collegeprogramma
Rotterdam Duurzaam
Monitoringsrapportage NSL Rijnmond 2015
Rotterdamse Mobiliteitsagenda
Stedelijk Verkeersplan
Raadsbrief Algemene Bezwarencommissie