Het Nieuwe Werk! Scheepvaartkwartier
De wijk
Het Scheepvaartkwartier is een mooie en groene wijk in het centrum. Het bevindt zich tussen de Erasmusbrug (oostgrens), de Maastunnel (westgrens) de Westzeedijk (noordgrens) en de Nieuwe Maas (zuidgrens). Tenminste, zo voelen de bewoners het. De gemeente Rotterdam rekent het stukje Vasteland – Gedempte Zalmhaven – Willemsplein bij de wijk Stadsdriehoek.
Om dit te begrijpen moeten we in de geschiedenis van de wijk duiken.
In de 17e eeuw bestond de wijk nog niet. Op deze plek lag de Muizenpolder, weideland ontstaan op de slikken en schorren in de Maas. In 1693 liet Rotterdam buiten de stadswal de Zalmhaven graven, met in 1702 een doorvaart naar de Leuvehaven. De scheepstimmerwerven en aanverwante bedrijven werden van de Blaak naar de Zalmhaven verplaatst, straten werden aangelegd, huizen gebouwd en zo ontstond het eerste Nieuwe Werk, met als grens de dijken Scheepstimmermanslaan en Houtlaan met huizen aan de maas. De Muizenpolder kreeg ook in 1702 een dijk langs de Maas (de huidige Parklaan) en zo ontstond Schoonoord met buitenhuizen, tuinen, moesgrond en veel grachten en sloten.
Omstreeks 1840 begon Rotterdam met een grootschalige stadsuitbreiding richting het westen. Ook het Scheepvaartkwartier werd vergroot door de stadsarchitect W.N. Rose, met strenge regels voor de bebouwing. Het kreeg de vorm die het nu nog heeft. Deze uitbreiding heette het ‘tweede Nieuwe Werk’.
Het Scheepvaartkwartier is tijdens het bombardement in 1940 vrijwel gespaard gebleven. Alleen het meest oostelijke deel van de wijk werd verwoest.
Na de ophoging van de Westzeedijk (1969) en het dempen van de Zalmhaven (1994) zijn de woonblokken en gebouwen rond de Zalmhaven afgebroken en werd nieuwbouw op het Vasteland, de Gedempte Zalmhaven en het Willemsplein neergezet. Het lijkt dat dit gebied toen bij Stadsdriehoek terecht is gekomen.
De bedrijvigheid in de wijk heeft zich in de loop der eeuwen verplaatst van een drukke haven, waar schepen van heinde en verre hun lading losten en havenbaronnen in riante panden woonden en werkten, naar een woon-, werk- en uitgaansgebied dat uniek genoemd mag geworden.
Indrukwekkende historische bebouwing, maritieme sfeer, twee kerken, veel groen
Een wandeling door de wijk voert langs 19e eeuwse herenhuizen en gebouwen, waar in de gevelversiering veel rond scheepvaart te vinden is. In het Scheepvaartkwartier staan 97 rijksmonumenten en het is hiermee de wijk in Rotterdam met de meeste rijksmonumenten. Het Scheepvaartkwartier is voor een groot deel een beschermd stadsgezicht.
De Parklaan biedt aan de noordkant de schitterende buitenhuizen die de bekende Rotterdammers in de Muizenpolder lieten bouwen en aan de zuidkant de panden die er na de demping van de Westerhaven in 1902 gebouwd werden. Met als ‘vreemde eend’ op nr. 24 het flatgebouw dat W. van Tijen er in 1933 als experiment van het Nieuwe Bouwen neerzette. Ook liefhebbers van Jugendstil en Art Deco kunnen in de wijk terecht. Mooie voorbeelden zijn het in Jugendstil uitgevoerde sociëteitsgebouw van de Koninklijke Roei- en Zeilvereniging ‘De Maas’, in 1908 ontworpen door de architecten Barend Hooijkaas jr. en Michiel Brinkman en het Atlantic huis, een van de eerste bedrijfsverzamelgebouwen uit 1930, ontworpen door P.G. Buskens.
De sfeervolle Veerhaven is de thuis- en passantenhaven voor zeegaande zeilschepen met een historisch karakter. Er staan karakteristieke gebouwen zoals de voormalig kantoren van de Steenkolen Handels Vereniging (SHV) en van Van Uden.
Langs de kades is het heerlijk genieten van de Maas.
Aan de Westzeedijk ligt de Noorse Zeemanskerk, een houten kerk met een verrassend interieur. De Zweedse Zeemanskerk vindt u in een voormalig woonhuis aan de Parklaan 5.
Historische Tuin Schoonoord is een stille oase in de drukke stad en een schatkamer voor groenliefhebbers. De tuin bevat een rijke verzameling aan flora en fauna. De blikvanger van de tuin is de reusachtige Libanonceder uit 1860.
Het Park, aangelegd door vader en zoon Zocher, is een populaire recreatiebestemming om te wandelen, picknicken, barbequen en sporten. Er staan een aantal bomen die tot de oudste van Rotterdam behoren.
Horeca, cultuur en evenementen
De vele horeca in de wijk, vooral rond de Scheepstimmermanslaan en de Van Vollenhovenstraat maken het tot een geliefde plek om te eten, drinken en swingen. Het Westelijk Handelsterrein, waar de oude pakhuizen verbouwd zijn tot horeca zaken trekt veel uitgaanspubliek.
Er zijn twee musea in de wijk, het Wereldmuseum en het Belasting & Douane Museum. In het eerste vindt u etnografische objecten van verschillende culturen in Azië, Oceanië, Afrika, Amerika en Islamitisch erfgoed. In het tweede museum smokkelobjecten, meet- en weeginstrumenten, schilderijen, zilverwerk, ambtskostuums en bijv. het koffertje van Lieftinck of het bolletjesslikkerstoilet.
Voor kunstliefhebbers zijn er diverse galleries, veel beelden in de openbare ruimte en prachtige gevelversieringen.
Aan de parkkaden en in het Park worden veel (jaarlijks terugkerende) evenementen gehouden, zoals Wereldhavendagen, de Race of the Classics, het Veerhaven openluchtconcert, Dag van de Romantische Muziek en het Bevrijdingsfestival.
De bewoners
Veel welgestelde Rotterdammers die aan de ontwikkeling van Rotterdam en de haven hebben bijgedragen hadden hun woning in de wijk. Op de kop van de Veerhaven staan de borstbeelden van enkele van hen: Maarten Mees, die op Veerkade 7 woonde; Elie van Rijckevorsel op Parklaan 3; D.G. van Beuningen, Parklaan 46; Louis Jamin, Parklaan 15.
Het bijbehorende verhaal kunt u vinden via de link naar de site: http://beeldengroeprotterdam.nl
Ook openden gerenommeerde kantoren hun deuren in de wijk en werd het sociëteitsgebouw van de Koninklijke Nederlandse Yachtclub gebouwd op de Willemskade 25, nu Wereldmuseum. De heren van de jachtclub gingen na haar sluiting over naar de eerder genoemde sociëteit ‘De Maas’.
In de jaren ’90 begon men nieuwbouw te plegen met het grote woonblok en drie woontorens op de plek van de gedempte Zalmhaven en aan het Willemsplein. Ook aan de Willemskade en de Houtlaan zijn appartementen gebouwd. Er zijn plannen om de wijk verder te verdichten met sloop en nieuwbouw tussen de Houtlaan en de Gedempte Zalmhaven. Op die plek wil de gemeente Rotterdam de Zalmtoren, het hoogste gebouw van Nederland neerzetten. Hiervoor moest het bestemmingsplan van de wijk gewijzigd worden. De bewoners zijn hier fel tegen; zij vinden het gebouw veel te groot voor het kleine oppervlak te midden van de bestaande woningen.
Een goede ontwikkeling op dit moment is het verbouwen van kantoorpanden tot appartementen. Helaas zijn er nog te weinig gezinswoningen in de wijk aanwezig.
Feiten over de bevolkingssamenstelling van de wijk kunt u inzien onder ‘Nieuwe Werk’ via de link naar de sites:
http://rotterdam.feiten.info
http://www.oozo.nl/cijfers/rotterdam/rotterdam-centrum/nieuwe-werk
Vergelijkingen met andere stadsdelen, nieuwbouwpercentage, woningtypen, oppervlakte woningen, bouwjaarklassen, bezettingsgraad, ontwikkeling WOZ waarde en andere informatie over de wijk zijn te vinden onder ‘Nieuwe Werk’ via de link naar de site:
https://rotterdam.buurtmonitor.nl/jive/report/?id=wonen&openinputs=true
De Bewoners Organisatie Scheepvaartkwartier (BOS)
De vereniging heeft als doel de belangen van de bewoners van het Scheepvaartkwartier te behartigen. Zij doet dit door
– het onderhouden van contacten met organisaties en instellingen die voor de bewoners van het Scheepvaartkwartier van belang kunnen zijn;
– regelmatig te overleggen en te communiceren met de bewoners van het Scheepvaartkwartier;
– de bewoners van het Scheepvaartkwartier regelmatig van informatie te voorzien door middel van diverse communicatiemiddelen en
– het verrichten van alle overige activiteiten die van belang kunnen zijn om de doelstelling van de vereniging tot haar recht te laten komen.
Meer concreet houdt dit ondermeer in:
Regelmatig contact met de gemeente, met name de gebiedsorganisatie en de gebiedscommissie centrum, waarbij veiligheid en overlast, fysieke buitenruimte en welzijn terugkerende thema’s zijn.
Contact met wijkorgaan Stadsdriehoek en Roffanum over de horeca en evenementen in het centrum.
Inspreken bij de gebiedscommissie en gemeenteraadsvergaderingen om de stem van de bwoners bij lopende zaken te laten horen.
Contact onderhouden met diverse participanten bij werkzaamheden in de buitenruimte.
Contact onderhouden met diverse participanten bij evenementen.
Sociale activiteiten als nieuwjaarsbijeenkomst, Koningsborrel, koffieochtenden, borrel bij wisselende horecaondernemingen of galeries, gezamenlijke maaltijden, historische wandeling door de wijk, excursie etc.
De BOS heeft een subcommissie Kunst & Geschiedenis van de wijk. Een groepje bewoners inventariseren en bestuderen de historie van en de kunst in de wijk met als doel dit beschikbaar te stellen voor alle wijkbewoners.
Meer informatie over de BOS kunt u vinden via de link naar de site:
http://www.bos-rotterdam.nl
